1921 Anayasası’nın ciddi olarak incelendiği kanısında değilim. Ancak Prof. Dr. Ergun Özbudun’un hakkını yememek gerekir: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi tarafından 1992’de yayınlanan "1921 Anayasası" adlı kitabı konuya derli toplu bir giriş niteliğini taşımaktadır.

* * *

Dr. Doğu Perinçek’in "Kurtuluş Savaşı’nda Kürt Politikası" (Kaynak Yayınları) mutlaka okunması ve incelenmesi gereken bir kitap. Özellikle de 265. sayfada başlayan, üst başlığı "Şûralarla Özerk İdare" ve alt başlığı "1921 Anayasası’nın Halkçı İdare Sistemi" olan bölümü.

1921 Anayasası’nı iyice anlamayanlar, sözde "Kürt Özerkliği"ni öne çıkartırlar. Oysa 23 maddelik 1921 Anayasası’nın 10 maddesi (11-21) şûralar eliyle özerk yönetim sistemini getirmektedir.

Gazi Paşa, 3 Ocak 1922 günü yaptığı konuşmada, kabul edilen şûralarla yönetme sisteminin "halk idaresi" olduğunu ve Rusya’da "Sovyet idaresi" diye anıldığını belirtmiştir (S.267):

"Milletimizin bugünkü idaresi, hakiki mahiyeti ile bir halk idaresidir. Ve bu idare tarzı, esası danışma olan şûra idaresinden başka bir şey değildir. Ruslar buna Sovyet idaresi derler."

"Gazi Paşa, 30 Ağustos zaferinden dört ay sonra, 1922 yılı aralık ayında, Türkiye devletinin ’bir meclis, bir şûra hükümeti ile idare olunduğunu’ ve ’sonsuza kadar böyle idare olunacağını’ da belirtmiştir." (S.267)

* * *

Dr. Doğu Perinçek’in bu satırlarının kaynağı, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü tarafından yayınlanan "Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II"nin 28. sayfasıdır.

Attila İlhan da Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınlanan bir yazısında, İsmet İnönü’nün, Büyük Millet Meclisi ile hükümetinin ilham kaynağının "Paris Komünü" olduğunu söylediğini ileri sürer.

Bunların dışında Mehmet Perinçek, "Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri" (Kaynak Yayınları) adlı kitabının 36-38. sayfalarında Mustafa Kemal’in "Devlet Sosyalizmi" anlayışından söz eder.

Bütün bunlar 1921 Anayasası’nın 11. maddesinin özel olarak Kürtlere özerklik verilmesini amaçlamadığını göstermektedir. Ahmet Emin (Yalman) Bey, Kürt politikasının ne olacağını sorduğu zaman Gazi Paşa, 1921 Anayasası’nın şûralarla ilgili 11. maddesine gönderme yapmıştır: Her vilayet (il) "şûralar" (Sovyetler) marifeti ile yönetilecektir.

* * *

Şimdi gelelim can alıcı soruya: 1921 Anayasası’nın 11-21. maddeleri, 1924 Anayasası’nda neden yer almamıştır? Resmi tarihi kabul etmeyen gayri resmi tarihçilerin ileri sürdüğü gibi amaç Kürtlere kazık atmak mıdır? Yoksa Büyük Millet Meclisi, 1921 Anayasası’nın 11-21. maddelerinin dile getirdiği "şûralar yönetimi"ne engel olmak için mi bu değişikliği yapmıştır?

Bana göre ikinci olasılık geçerlidir. Değişiklik, "Devlet Sosyalizmi"ne giden anayasal yolu kapatmak için yapılmıştır. Resmi ve gayri resmi tarihçileri bu hususu incelemeye davet ederim. Aynı davet, belgeselci sorumluluğundan habersiz Can Dündar için de geçerlidir.

7 kasım 2008 -Hürriyet